Mari Andriessen, beeldhouwer
Beeldhouwer Mari Andriessen (1897-1979) studeerde aan de Kunstnijverheidsschool in Haarlem en aan de Rijksacademie in Amsterdam. Zijn leermeester was professor Jan Bronner. “De belangrijkste man in mijn leven”, zei Andriessen later. Bronner bracht hem begrip bij voor de ‘inhoud’ van het beeld, ontwikkelde zijn vormgevoel en schoolde hem in het ambacht. Andriessens waardering blijkt uit de tekst die hij uitsprak ter gelegenheid van de 90-ste verjaardag van zijn vriend en leermeester. Dat gebeurde tijdens de opening van diens ere-tentoonstelling in de Vleeshal in Haarlem op 24 december 1971.
Andriessen over Bronner
“Wij staan hier tegenover elkaar als twee grijsaards. Ik denk aan u meer dan zestig jaar geleden: U was toen een man, ik een jongen. Wij leefden beiden in de schaduw van de oude Sint Bavo. Uw atelier was op een steenworp afstand van dit prachtige gebouw, waarin uw werk nu is bijeengebracht en waar ik, als uw oudste leerling, u mag toespreken.
Ik ken uw fabelachtige geheugen en ik weet dat u zich heel goed herinnert, hoe u mij, als kleine jongen, meenam naar Amsterdam om de musea te zien; hoe wij samen in de gaarkeuken aten, en u wist nog dat ik [de novelle, red] ‘Jean Christophe’ van Romain Rolland in mijn zak had, en dat ik tegen u zei: “U bent Jean Christophe en ik ben Olivier!
Die dag met u in Amsterdam is voor mij van grote betekenis geweest voor mijn gehele leven. Het was karakteristiek voor u, die toen nog niet dacht aan het doceren van kunst, om een jongen mee te nemen en hem de musea te laten zien.”
Eerste opdrachten
Door zijn katholieke afkomst kreeg Andriessen al snel opdrachten van kerken en gelijkgerichte bouwverenigingen. Hij maakte uit steen gehouwen, gestileerde gevelstenen en Bijbelse voorstellingen. Vanaf de tweede helft van de jaren 1930 kwamen de opdrachten uit niet-katholieke kringen. Hij begon zijn beelden te modelleren en zijn werk werd vrijer en ruimtelijker.
De periode 1940-45 gaf een beslissende wending aan Andriessens leven en werk. Hij moest als ‘Arisch kunstenaar’ lid worden van de, op nationaalsocialistische leest geschoeide ‘Nederlandsche Kultuurkamer’. Hij weigerde, kreeg geen opdrachten meer en mocht hij niet meer exposeren. In zijn huis in Haarlem verborg hij Joodse onderduikers en het verzet had in zijn atelier een wapendepot.
Oorlogs- en verzetsmonumenten
Na de Tweede Wereldoorlog wilden veel gemeenten een oorlogsmonument. Slechts weinige wisten hoe zo’n monument eruit zou moeten zien. Van zijn professor Bronner had Andriessen geleerd dat een beeld duidelijk, helder en overzichtelijk moest zijn. Hij werd de meest gevraagde kunstenaar voor oorlogs- en verzetsmonumenten. Hij oogstte vooral waardering voor de wijze waarop hij het karakter van de figuren uitdrukte, zonder zich teveel in details te verdiepen.
Bekende oorlogsmonumenten zijn: Man voor het vuurpeloton (Haarlem, brons, 1949), Het Vrouwtje van Putten (Putten, kalksteen, 1949), De Dokwerker (Amsterdam, brons, 1952), het Oorlogsmonument in het Volkspark (Enschede, brons, 1953), monument op het Stadhuisplein (Rotterdam, brons, 1957), het Monument burgerslachtoffers (Nijmegen, kalksteen, 1959), Marinemonument (Scheveningen, tufsteen, 1966) en het portret van Anne Frank bij de Westerkerk (Amsterdam, brons, 1975).
Esser over Andriessen
In 2010 verscheen een biografie over collega-beeldhouwer Piet Esser. Hij vertelt over het werk, de werkwijze en de humor van Andriessen:
“Mari was nooit op volkomenheid en gaafheid uit. Die misschien voor een beeldhouwer negatieve eigenschap was in zijn beste werk juist zijn kracht. Zoals Lely of zijn Dokwerker.
… Mari was de grote intuïtieveling in onze beeldhouwkunst. Lang doorsjouwen op een ding was er voor hem niet bij. O, hij was ijverig genoeg – een bijzonder groot oeuvre is daar het bewijs voor – maar het moest bij hem meteen goed zijn. “Als ik er lang op doorga, verdwijnt alles weer.”
… Het verklaart waarom hij naast die enkele geïnspireerde, overrompelende beelden ook een stel werkelijk ‘knullige’ dingen maakte. Hij wist dat drommels goed, want hij was bijzonder intelligent. Hij zat vol relativerende humor. “Hoe gaat het, Mari?” “O. slecht, ik begrijp niet wat de mensen in mijn werk zien, ik krijg niets mee voor mekaar.
…. Mari had iets dat wij geen van allen hadden en het is heel moeilijk dat te omschrijven. Zijn werk – en dan bedoel ik zijn geïnspireerde dingen – heeft iets stromends, iets bloeiends, iets dat je ontroert, iets dat je aanraakt. …. het stromende, als het ware ‘ongeremde’ in Mari is uniek.
…. Mari zei mij eens: “Weet je, als ik iets voor de Nederlandse beeldhouwkunst betekend heb, dan is het dit: vlak na de oorlog, toen wij voor die verpletterende opgave gesteld werden van het ‘hoe herdenken wij al die doden?’, dat ik toen misschien een beetje antwoord had. Wel, hij had als eerste en enige een juist en overtuigend antwoord. Hij, met zijn grote romantische hart, heeft antwoord gegeven juist door de vanzelfsprekende eenvoud.”
Uit: Piet Esser (1914-2004) – Beeld van een mens, beeld van een tijd, biografie van beeldhouwer Piet Esser.
Kleine beeldjes
Hoewel Andriessen zijn leven lang in steen heeft gewerkt, lag zijn grote kracht in het boetseren. Hij was een begenadigd ontwerper, die in zijn geboetseerde schetsen al de monumentaliteit wist te leggen die zich manifesteerde bij uitvoering in het groot. Zijn eruditie, gevoel voor humor, maar ook de filosofische kant van zijn karakter kwamen vooral tot uiting in zijn vele kleine beeldjes.
Mari Andriessen woonde zijn hele leven in Haarlem. Hij werkte tot op hoge leeftijd doorwerken. Hij stierf op 7 december 1979, drie dagen na zijn 82e verjaardag. Op de dag van zijn begrafenis legden onbekenden een krans bij de Dokwerker in Amsterdam.
Meer over Mari Andriessen
Bovenstaande informatie is onder andere gebaseerd op onderstaande bronnen:
- Jan Teeuwisse (directeur Beelden aan Zee) over Mari Andriessen in het Biografisch Woordenboek van Nederland (BWN) 1880-2000
- Hans Krol (verzamelaar van librariana, documenten, afbeeldingen en voorwerpen in relatie tot bibliotheken en archiefinstellingen) maakte de informatieve pagina Mari Andriessen in woord en beeld
- Mari Andriessen op Wikipedia